بررسی ژئوشیمی سنگ کل به منظور مطالعه و تفکیک دگرسانی‌های گرمابی منطقه پی‌جویی آهن-مس (±طلا) کوه‌دم، ایران مرکزی

سنگ‌های نفوذی میزبان کانه‌زایی آهن-مس (±طلا) در منطقه پی‌جویی کوه‌دم تحت تأثیر تبادلات جرمی رخداده در دگرسانی‌های سدیک (-کلسیک)، پتاسیک و کوارتز-کلسیت (±کلریت-سولفید) موجب تشکیل کانی‌سازی‌ رگه‌ای-برشی از جنس کوارتز-هماتیت-طلا شده است. دگرسانی سدیک (-کلسیک) در مجاورت رگه‌ها، دگرسانی پتاسیک با فاصله از آن و دگرسانی کوارتز-کلسیت (±کلریت-سولفید) بصورت پراکنده در رگه‌ها و سنگ میزبان کانی‌سازی تشکیل شده است. در این تحقیق از داده‌های ژئوشیمی سنگ کل نمونه سنگ‌های دگرسان و غیردگرسان معادل به منظور ارزیابی تبادلات جرمی، گرادیان ترکیبی و نسبت‌های عنصری مولار در تفکیک دگرسانی‌های گرمابی منطقه استفاده شده است. بر اساس این شواهد، دگرسانی سدیک (-کلسیک) در منطقه طی مرحله نخست با حضور آلبیت همراه با غنی‌شدگی نسبی عناصر Na2O، CaO، Fe2O3، Cu و Co و در مقابل تهی‌شدگی عناصر K2O، MgO و Rb در مجاورت رگه‌ها و افق‌های معدنی کانه‌دار رخداده است. دگرسانی پتاسیک در مرحله دوم با کانی‌های شاخص ارتوز، کوارتز و کلسیت و غنی‌شدگی نسبی عناصر K2O، Ba، Y و Sr و تهی‌شدگی عناصر Na2O، CaO، MgO و Fe2O3 با فاصله از رگه‌ها قابل تشخص است. رخداد دگرسانی کوارتز-کلسیت (±کلریت-سولفید) نیز اغلب بصورت پراکنده در رگه‌ها با غنی‌شدگی نسبی عناصر Fe2O3، MgO، CaO و LREE (از قبیل Ce، La و Nd) و تهی‌شدگی عناصر Na2O، K2O، Ba و Sr مشخص می‌شود.بر اساس مطالعه نسبت‌های عنصری مولار در دگرسانی‌ها، بیشترین نسبت (2Ca+Na+K)/Al متعلق به دایک‌های مافیک با میزان 4/1 و فلسیک با مقدار 2/1 است. همبستگی منفی میان غلظت عناصر کانه‌ساز آهن و مس در مقابل نسبت عنصری مولار K/(2Ca+Na+K) گویای غنی‌شدگی این عناصر در رگه‌ها و افق‌های کانه‌ساز و ارتباط ژئوشیمیایی آنها با دگرسانی سدیک (-کلسیک) در منطقه است. برمبنای شواهد پتروگرافی، ژئوشیمی سنگ‌کل و نسبت‌های عنصری مولار در سنگ‌های دگرسان منطقه پی‌جویی کوه‌دم می‌توان گفت بیشترین سهم دگرسانی سدیک (-کلسیک) در دایک‌های مافیک و فلسیک منطقه رخداده که این عامل موجب تحرک سیال گرمابی غنی از فلز و شکل‌گیری بخش مهمی از کانه‌زایی‌های رگه‌ای-برشی آهن-مس (±طلا) مرتبط با این دایک‌ها شده است. بررسی این الگوی غنی‌شدگی فلزی مرتبط با ژئوشیمی دگرسانی در دایک‌های جنوب منطقه می‌تواند راهبردی برای ادامه عملیات پی‌جویی و ورود به مراحل اکتشافی بعدی در سایر کانی‌سازی‌های منطقه باشد.